Kuru soğan doları 5’e katladı
Recep GENEL
Kuru soğanın kilogram fiyatının 5 liraya ulaşmasıyla birlikte 24 Haziran seçimlerine damga vuran “patates, soğan kuru” tartışması yeniden alevlendi. Türkiye’nin izlediği yanlış tarım politikalarının sonucu olarak temel gıda ürünlerinde yaşanan fiyat artışı önümüzdeki dönemde de tartışma konusu olacak. AKP’nin iktidara geldiği tarihten bu yana dolar, Türk Lirası karşısında yüzde 228.6 değer kazandı. Ancak aynı dönemde gıda fiyatlarında yaşanan artış tüm para birimlerini katladı. Üreticilerin tarımdan çekilmeye başlaması, ürünün tarlada kalması, artan girdi maliyetleri dolayısıyla çiftçi zarar ediyor. Plansız üretim her yıl bazı temel gıda fiyatlarının kontrolden çıkmasına neden oluyor. Dar gelirlilerin temel gıdaları arasında yer alan soğanın, patatesin ve domatesin el yakan fiyatları ile sık sık gündeme geliyor.
ŞAMPİYON LİMON
Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) enflasyon sepetinde yer alan fiyatlara göre 2003 yılının Ocak ayında fiyatı 0.38 lira olan kuru soğanın kilogramı geçtiğimiz ekim ayında yüzde 543.2’lik artışla 2.38 liradan satılıyordu. Ancak sezonun kötü geçmesi ve rekolte kaybının da etkisiyle soğanın kilogram fiyatı bu hafta 5 lirayı buldu. Böylece geçen sürede kuru soğanın fiyatı son 15 yılda yüzde 1.251 artmış oldu. Soğan tartışmalarının gölgesinde kalan limon ise zam şampiyonu oldu. 2003’ün Ocak ayında 0.17 lira olan limonun fiyatı yüzde 2.376’lık artışla 4.21 liraya yükseldi. Enflasyon üzerindeki etkisi dolayısıyla sık sık gündeme gelen domates ise TÜİK’in gıda sepetine göre geçen sürede yüzde 513.4 zamlandı. Ocak 2003’te 0.89 lira olan domates yüzde 513.4 zamlanmış oldu. 2003’te 1.03 lira olan 1 kilogram ekmeğin fiyatı ise yüzde 377.6 artışla 4.92 liraya çıktı. Türk mutfağının vazgeçilmezi olan kuru fasulye yüzde 375.8’lik artışla 2.03 liradan, 9.66 liraya yükseldi.
TÜİK’in gıda sepetinde yer olan ortalama fiyatlar ile bugün market raflarında yer alan ürünlerin fiyatları arasında da büyük bir uçurum var. Ekim ayında TÜİK’in 2.38 lira olarak hesapladığı kuru soğan tarlada 1,5 liraya, markette ise 5 liraya satılıyor. TÜİK’in 2.43 lira olarak belirlediği patates ise dün itibarıyla markette 3.95 liradan satılıyordu. AKP’nin iktidara geldiği 2002 yılının Kasım ayında 1.6360 lira olan dolar dün 5.3760 liradan işlem gördü. 16 yıllık dönemde dolardaki artış yüzde 228.6 seviyesinde kaldı. Böylece AKP döneminde kuru soğanın fiyatı dolara göre yaklaşık 5 katından fazla değer kazandı.
Fiyat artışı devam edebilir
Bir süredir fiyat artışlarına karşı fiyat kontrolü başlatan Ticaret Bakanlığı ise kuru soğan fiyatının zirveye çıkmasından sonra toptancıların depolarında inceleme yaptı. Toptancılar yeni ürün çıkana kadar fiyat artışının devam edeceğini ileri sürerken, pazarcı esnafı soğan fiyatının yılbaşına kadar 10 lirayı bulacağını savundu. Ülkenin soğan üretiminin yüzde 60’ını Polatlı’daki depoları inceleyen bakanlık ekipleri 24 depodan sadece üçünün satış yaptığını tespit etti. Gıda ürünlerindeki artışın enflasyon üzerindeki etkisine dikkat çeken uzmanlar ise fiyat kontrollerinin etkisinin sınırlı olduğunu vurguladı.