Antep fıstığında verim iyi ancak üretici perişan

Türkiye’de 56 ilde Antep fıstığı yetiştiriciliği yapılmasına rağmen Gaziantep, Şanlıurfa, Siirt, Adıyaman, Kilis ve Kahramanmaraş’ta daha yoğun yapıldığına dikkat çeken Gaziantep Ticaret Borsası (GTB) Meclis Başkanı Ahmet Tiryakioğlu, “Bu illerimiz Türkiye’deki toplam üretimin yüzde 90’ını karşıladığını” söyledi.

GTB Yönetim Kurulu Başkanı Mehmet Akıncı da tahmini rekolte rakamlarına göre bu sezon Antep fıstığında toplam üretime en fazla katkıyı Gaziantep’in sağlayacağını ülke üretimine 84 bin 230 ton ile katkı sunacağını belirtti.

FISTIK HASADI 3 AŞAMADAN OLUŞUYOR

Gaziantep’te “Yeşil Altın” olarak adlandırılan Antep fıstığının hasadı iki haftadır sürüyor ve bir çok bahçede fıstıklar toplandı bile. Yavuzeli bölgesinde fıstık bahçeleri bulunan üretici Mustafa Diken, “Hasat üç aşamada gerçekleşir. Antep fıstığının dış kabuğu yeşilden boz rengine döndüğünde, yani kabuğu çıtlamadan toplandığında fıstığın içi en koyu yeşil, en güçlü rayihayı verir. Boz fıstık adı verilen bu ürün baklavada ve dondurmada kullanılır. Biraz daha olgunlaşan fıstık çikolata ve lokum endüstrisinde tercih edilir. Bir ay sonra, hasatın sonunda, yani tüm kabuklar çıtladığında ise çerezciler ve kuruyemişçiler için en makbul olan ürün ortaya çıkmış olur” dedi.

FISTIĞIN KADERİ STOKÇULARLA, TÜCCARIN İKİ DUDAĞININ ARASINDA

700 dönüm alanda Antep fıstığı üretimi yapan Mehmet Pamuk, Antep fıstığı üretimini şöyle anlatıyor: “Yeni dikilen bir fıstık fidanı ortalama 15-20 yılda, rantabıl ürün verir hale gelir. Çok meşakkatlı bir iştir. Genelde fıstık ağacını diken, ürünü görmez, bir sonraki nesil fıstığı görür. Onun içindir ki, bu nesilin köylüsü de kentlisi de, yeni fıstık dikmek istemez. Fıstığın bakımı da oldukça zor ve emek ister, yılda 4 çift demir, yani 8 defa toprağı süreceksin. Bazen 2 bazen 3 defa ilaçlama, bir defa budama yapacaksın. Her ağacı çapa yapacak, etrafındaki dalı budağı temizleyecek, her yıl gübreleyeceksiniz.

FISTIK ÜRETİCİLERİ SAHİPSİZ

Ürünler olgunlaşmadan 2 ay önce bahçede mutlaka köpekli bekçi bulunduracaksınız. Yoksa hırsızlar traktörü çeker fıstığı silkeler götürürler. Hasat zamanı bir saat bile bekçisiz olmaz. Toplanan fıstıklar halde satışa çıkar. Üretici olarak fiyat belirleme şansınız yok. Fiyatı her zaman alıcı belirler. Eğer satmaz iseniz fıstık hemen solar ve zarar görür. Eğer satmayacaksanız dış kabuğu soydurarak, tuzlu fıstık için kavlak hale getirteceksiniz. Yada güneşte kurutacaksınız. O zaman daha da meşakkatli hale gelir işler. Saklamakta ayrı bir sorun. Çünkü depo bulmak çok zor. Kaldı ki bir yıl para harcamışsınız, cebinizde para kalmamış ihtiyaç için satmak durumundasınız. Ayrıca yetmez gibi bir fıstık her sene verimli olmaz ortalama 2 yılda bir verim verir buda demektir ki, yaptığınız her emek ve masraf çarpı 2 demektir.

GAZİANTEP’TE FISTIK ÇEKİRDEKTEN DAHA UCUZ

Fıstığı satmak istersiniz ama kabak çekirdeğinin kilosu 25, karpuz çekirdeği 16, fındık 10 lira iken nasıl olur da bu kadar emekli ve uzun yıllara dayalı bir ürün olan fıstık 15 liradan satılır? Akla mantığa aykırı. Gaziantep’te fıstığın fiyatı ortalama 5 yıldır aynı. Sadece enflasyon farkı bile gelseydi bugün fıstığın kilosu 20 liranın üzerinde olmalıydı. Fıstık üreticilerini tüccar ve stokçuların insafına bırakmak, fıstığın ölüm fermanını imzalamaktır”

FISTIK TOPLAYICILARININ ACI ÖYKÜSÜ

Gaziantep’te fıstık toplama işleri yapan tarım işçilerinin bahçelere ulaşımı minibüs, kamyon ya da traktörler ile sağlanıyor. Uzak mesafelerdeki fıstık bahçeleri için sabah erken saatlerde servisler kullanılıyor. Yakın denilen 20-30 kilometre mesafedeki bahçelere ise kamyon ya da traktör kasalarında gidip geliyorlar. Günlük yevmiyelerini kazanmak için araçların kasalarına balık istifi doluşan işçilerin tehlikeli yolculuğu bazen ölümlü trafik kazaları ile sona eriyor. Çoğunluğu kadınlar ve çocuklardan oluşan fıstık işçileri, tehlikenin farkında olduklarını ancak başka çarelerinin olmadığını ifade ediyor. Sorunlarını anlatırken isimlerini vermekten ve fotoğraf çektirmekten kaçınan fıstık toplayıcıları arasında Suriyeli sığınmacılarda bulunuyor.

SICAKTA FISTIK TOPLAMAK

Sosyal güvencesiz çalışan işçilerin çalışma saatleri ise günde 10 saati buluyor. Her gün sabah 06.00-07.00 gibi çalışmaya başlayan işçilerin tarlalardaki mesaisi genelde aşırı sıcak havada geçiyor. Yevmiye sistemiyle çalışan işçilerin 10 saatte kazandıkları para ise günlük ortalama 50-60TL. Bu rakam, usta toplayıcılar için tarla sahibi ile ‘çavuş’ diye adlandırılan arabulucular arasındaki pazarlığa göre bazen 80-100 TL arasında değişiyor. Bazı fıstık bahçesi sahipleri ise ağaçların bakımını yapmaları ve hasatı gerçekleştirmeleri karşılığında üründen belirli bir pay veriyor.

STOKÇULAR YİNE İŞBAŞINDA

Geçtiğimiz aylarda kilogram fiyatı 200 lirayı geçen ve ardından yeni mahsülün piyasaya çıkmasıyla birlikte 90 liraya kadar düşen baklavalık boz fıstık fiyatı yine tırmanışa geçti Dünyanın en büyük fıstık üreticilerinden olan İran’da bu yıl fıstığın az olmasının yanısıra, dolardaki artış, işlenmiş fıstık fiyatlarını adeta körükledi. Son 10 gün içinde baklavalık boz fıstığın kilosu 120-130 liraya kadar yükseldi.

Gaziantep Ticaret ve Endüstri Merkezi (GATEM) Esnaf ve Sanayici Yöneticileri Birliği Başkanı, Ticaret Borsası Gıda Komitesi Başkanı Enver Bal, fıstıkta fiyatların daha da artacağını öne sürerken, bu işten kazananın ise üreticiler değil piyasayı kontrol altında tutan 3-5 tane stokçu olduğu görüşünü savundu.

BİR HAFTADA ARTIŞA GEÇTİ

Enver Bal, GATEM’de tuzlu kavrulmuş ikinci kalite fıstığın 45-50 lira aralığında, birinci kalite fıstığın ise 50-55 lira arasında işlem gördüğünü belirterek, “Kırmızı kabuklu fıstık geçen hafta 28 lira civarında işlem görürken, şu anda 33-35 lira arasında işlem görüyor. Baklavalık boz kavlak fıstık 32-36 lira aralığında alıcı bulurken şu anda ise 47-50 TL civarında gidiyor. Baklavalık iç fıstıksa 90-100 lira arasındayken bugünlerde 120-130 liraya yükseldi” dedi.

FISTIK İHRAÇ EDİLİYOR

Fıstık fiyatlarının artışında dolardaki yükselişin yanısıra İran’da bu sene fıstığın az olmasının da etkisi olduğunu ifade eden Bal, “İran’da bu sene fıstık senesi değil. İran’da mahsül az olduğu için fıstık alanlar Türkiye’ye yöneldi. Dolarında yüksek olmasından dolayı ihracat kazandırıyor. Ürdün başta olmak üzere pek çok ülkeye Antep fıstığı ihraç ediliyor” diye konuştu.

ÜRETİCİ YİNE ZARAR ETTİ

Bu işten kazançlı çıkanların yine stokçular olduğunu belirten Enver Bal şunları söyledi: “Stokçular, daha ağaçtayken fıstığı topladılar. Şu anda piyasada baklavalık boz kavlak fıstık kalmadı. Bu nedenle de fiyatlar arttı. Paraya ihtiyacı olan üreticiler fıstığı erken satınca zarar ettiler. Yine 3-4 tane stokçu, üreticilerin sırtından para kazandı. Parası olmayan, fıstığı elinden çıkaran müstahsil zarar etti. Fıstıkta fiyatlar daha da artabilir.”

DÜNYANIN İLK VE TEK FISTIK MÜZESİ AÇILACAK

Gaziantep Büyükşehir Belediye Başkanı Fatma Şahin, lezzetin başkenti Gaziantep’i Gaziantep yapan ana damarın fıstık olduğunu belirterek, “Fıstığın nasıl yetiştiğini aşama aşama gösteren dünyanın ilk ve tek Fıstık Müzesi’ni açacağız” dedi.

2 milyonu aşkın nüfuslu fıstık memleketinde 750 bin çocuğun fıstığı görmeden büyüdüğünü dile getiren Başkan Fatma Şahin, “Çocuklarımızı fıstık ağacıyla tanıştırmamız, onlara fıstığın tarihini anlatmamız gerekiyor. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı ile Büyükşehir Belediyesi arasında imzalanan protokolle 146 bin 865 metrekarelik Fıstık Araştırma arazisinin 50 dönümüne Fıstık Park’ı kurduk. Artık çocuklarımız, burada fıstık ağacını görebiliyor, fıstıkla alakalı bilgilere ulaşabiliyor. Dışı fıstık kabuğuna benzeyen dış tasarımı ve içerisinde fıstığın hikayesi görülecek Fıstık Müzesi’nde fıstığın her aşaması anlatılacak. Fıstık çeşidinden tutun da fıstık nasıl aşılanır, nasıl dikilir, hanımlar nasıl fıstık kırar, fıstık ağacından nasıl menengiç kahvesi yapılır, bunları gösteren güzel bir müze olacak. İnsanlar, müzede fıstığı hissetsin, koklasın, fıstığın lezzetinin farkını görsün istiyoruz, Barak müziğiyle menengiç kahvesi tadıyla fıstığın tadına bakılacağı bir ortamı yaşasın istiyoruz. Bu konuda çalışmalarda sona geldik, inşallah çok yakında müzecilik teknolojileri ve sunum teknikleriyle farkındalık oluşturacak Fıstık müzesi tamamlanacak” diye konuştu.